Jesień to czas, kiedy u niektórych osób uaktywnia się tzw. depresja jesienna. Wyrażenia tego używamy często potocznie, mówiąc o stanie przygnębienia, braku energii, motywacji, zmęczeniu. I zapewne część z nas zna ten stan ze swojego doświadczenia. Występowanie takiego samopoczucia niekoniecznie ma charakter chorobowy. który należy leczyć.  Często wystarczy kilka drobnych zmian, aby energia powróciła.

Inaczej jest u osób, które cierpią na tzw. zaburzenie afektywne sezonowe (z ang. SAD) – potocznie też nazywane depresją jesienną, zimową czy sezonową.   

W niniejszym artykule opiszemy:

• czym charakteryzuje się depresja zimowa,
• czym różni się od dużej depresji oraz
• jakie są sposoby leczenia.

Przebieg i objawy depresji sezonowej

Diagnozę depresji sezonowej przeprowadza zawsze lekarz psychiatra. To co jest charakterystyczne to fakt, że depresja zimowa uaktywnia się w okresie jesienno – zimowym a wygasa wiosną. Trwa zazwyczaj od kilku tygodni do kilku miesięcy (od września do maja).

Do najbardziej charakterystycznych objawów należą:

• zaburzenia napędu (brak energii, spowolnienie),
• nadmierna senność,
• zwiększony lub zmniejszony apetyt (zwiększenie apetytu na węglowodany),
• wyraźne zwiększenie masy ciała,
• obniżenie nastroju, uczucie smutku, beznadziejności, lęk, strach, wahania nastrojów, płaczliwość, wpadanie w gniew, drażliwość,
• utrata zainteresowań,
• trudności w koncentracji uwagi,
• bóle głowy, uczucie ociężałości,
• spadek libido

Różnice pomiędzy depresją klasyczną, a depresją sezonową

Czasami depresja sezonowa może być mylona z depresją klasyczną, ale na pewno różni się przebiegiem i przyczynami występowania.

W przypadku depresji zimowej objawy są związane z porą jesienno – zimową. W depresji klasycznej nie występuje takie połączenie. W tej drugiej najczęściej spotykany jest brak apetytu i spadek wagi, natomiast w zaburzeniu sezonowym pojawia się wzmożony apetyt i przyrost masy ciała w okresie zimowym. Zauważalna jest nieodparta ochota na węglowodany oraz na substancje rozhamowujące typu alkohol.  W depresji sezonowej pojawia się zwiększona potrzeba snu, w depresji klasycznej występuje bezsenność i częste wybudzanie się. Depresję sezonową charakteryzuje przede wszystkim zmęczenie, w depresji klasycznej dominuje smutek.

Leczenie depresji sezonowej

Podstawową metodą leczenia depresji zimowej jest terapia białym, jaskrawym światłem (fototerapia). Jest to zaplanowana seria naświetleń, przeprowadzana przez osobę specjalnie do tego przeszkoloną – najczęściej przez lekarza psychiatrę. Przed rozpoczęciem naświetleń lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad, aby zbadać, czy mogą występować jakieś przeciwskazania. 

Fototerapię często łączy się z psychoterapią oraz farmakoterapią (o tej ostatniej decyduje lekarz psychiatra, w zależności od przebiegu choroby i nasilenia objawów ).

Psychoterapia w leczeniu SAD

W zależności od podejścia/ metody, którą pracuje terapeuta, to jak się pracuje z chorobą, może się różnić. Inaczej będzie pracował psychoterapeuta praktykujący metodę poznawczo – behawioralną, inaczej praktykujący metodę systemową a inaczej w nurcie psychodynamicznym. 

Bez względu jednak na metodę pracy, istotne jest, jakie strategie radzenia sobie stosuje dana osoba i w jakim stopniu one pomagają lub nie pomagają. Czasami może się zdarzyć, że pacjent unika rozwiązywania problemów, wycofuje się albo im zaprzecza. Twierdzi, że temat go nie dotyczy albo że nie ma na niego wpływu. Niektórzy stosują strategie, które nie służą, a wręcz szkodzą (np. chwilowe rozładowanie napięcia poprzez stosowanie używek). 

W psychoterapii badamy skuteczność stosowanych strategii, obszar, na który mamy i na który nie mamy wpływu, wewnętrzne blokady, które powodują, że dana osoba nie korzysta z pomocnych rozwiązań. W przypadku wewnętrznych blokad (czyli czegoś co powstrzymuje nas przed pewnymi dobrymi aktywnościami), ważnym elementem staje się zrozumienie podłoża. Czasami samo rozumienie daje zmianę, a czasami jest pierwszym krokiem, żeby zastanowić się, co chcę zmienić, a czego nie.

Terapia pomaga też znaleźć obszar wpływu oraz braku wpływu. W przypadku tego drugiego istotna staje się praca nad akceptacją.

Psychoterapia umożliwia również lepsze poznanie siebie, swoich emocji i ich źródła. Pacjent ma możliwość zbadania, jak czynniki zewnętrzne/ stresory działają na niego, co potęguje złe samopoczucie. Identyfikacja stresorów jest kluczowa, gdyż dzięki temu można się zastanowić jak je wyeliminować lub jak sobie z nimi lepiej radzić.

Na skuteczność terapii wpływa motywacja pacjenta do zmiany oraz stopień otwartości. Jeżeli w tym obszarze pacjent zauważa pewne trudności, praca z psychoterapeutą polega na zbadaniu, dlaczego tak się dzieje i co można z tym zrobić.

Co jest bardzo istotne to to, że w psychoterapii terapeuta nie narzuca tzw. „złotych recept”. Rozwiązania są dopasowywane indywidualnie do pacjenta we wspólnym dialogu.

Inne sposoby radzenia sobie z depresją sezonową

Dodatkowo coś, co wspomaga radzenie sobie to: aktywność fizyczna, odpowiednia dieta, wychodzenie jak najczęściej na zewnątrz, relaksacja oraz korzystanie ze wsparcia innych ludzi. Więcej o tych sposobach możecie przeczytać w artykule na stronie Psychologia dla Ciebie>>

Depresja sezonowa nie jest częstym zaburzeniem nastroju. Szacuje się, że dotyczy około 2-4% w populacji. Natomiast jest zaburzeniem, które może negatywnie wpływać na wiele obszarów w życiu – na pracę, związek, rodzinę, relacje społeczne, życie seksualne, poczucie pewności siebie.  Nieleczona może przekształcić się w epizod depresji głównej. Dlatego jeżeli podejrzewamy, że temat dotyczy nas albo kogoś bliskiego, nie zwlekajmy i udajmy się do specjalisty i rozpocznijmy leczenie.

Źródło:

B.Bereza, Depresja sezonowa – wybrane aspekty diagnostyczne i terapeutyczne, Pediatria Med Rodzinnej, 2009, 5 (2), p.113-119

Ł. Święcicki, Depresja zimowa – epidemiologia, etiopatogeneza, objawy i metody leczenia, Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007; 1 (7): 15-21

N. Rosenthal, Zimowe Smutki, Wyd. W.A.B, Warszawa 1995