W ostatnich latach, w przestrzeni społecznej, coraz częściej podejmowany jest temat szeroko rozumianej profilaktyki zdrowia. Promujemy zdrowe nawyki, takie jak: prawidłowe odżywianie, regularna aktywność fizyczna, dbanie o zdrowie psychiczne, a także odpowiednia ilość i jakość snu.

Z jednej strony obserwujemy rosnące zainteresowanie i świadomość społeczeństwa, m.in. w zakresie znaczenia odpowiednio zbilansowanej diety, z drugiej zaś coraz więcej osób cierpi na zaburzenia odżywiania i zmaga się nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi.

Pomimo coraz lepszej edukacji żywieniowej, jesteśmy też świadkami rosnącej epidemii otyłości. Co więcej, badania pokazują, że przeciętnie w ciągu pięciu lat od zakończenia procesu odchudzania, osoby, które zredukowały swoją masę ciała, odzyskują stracone kilogramy.

To jasny sygnał, że sama wiedza w zakresie dietetyki jest niewystarczająca, aby trwale zmienić nawyki i sposób odżywiania. Potrzebne jest podejście, które uwzględnia nie tylko wiedzę dietetyczną, ale również wiedzę o tym, jakie czynniki psychologiczne wpływają na zachowania zdrowotne. Ważne jest również zrozumienie, jakie funkcje jedzenie pełni w naszym życiu – nie tylko jako paliwo, które odżywia nasz organizm, ale również droga do zaspokojenia innych potrzeb psychologicznych.

Psychodietetyka – holistyczne podejście

Instytut Psychodietetyki we Wrocławiu podkreśla, że praca z klientem w podejściu psychodietetycznym „polega nie tylko na sformułowaniu najlepszych zaleceń dotyczących diety, ale także na pomocy we wdrażaniu zaleconych zmian w życie.” To sprawia, że psychodietetyk nie tylko doradza klientom, jakich zmian dokonać, ale również wspólnie z nimi poszukuje najlepszych strategii wprowadzenia tych zmian w życie – zarówno w zakresie zmiany nawyków żywieniowych, jak i budowania lepszej relacji z jedzeniem, ruchem i ciałem.

Psychodietetyka zwraca również uwagę na dwukierunkową zależność pomiędzy psychiką a zachowaniami żywieniowymi człowieka. Z jednej strony czynniki, mające podłoże psychologiczne, wpływają na pojawienie się np. motywacji do zmiany i jej późniejsze utrzymanie, z drugiej zaś różne mechanizmy fizjologiczne wpływają na podejmowane przez nas decyzje żywieniowe.

Czym zajmuje się psychodietetyk?

Psychodietetyk to specjalista, który łączy wiedzę z zakresu dietetyki, psychologii, a częściowo również wiedzę medyczną i związaną z aktywnością fizyczną. Zazwyczaj jest to dietetyk lub psycholog, który ukończył studia podyplomowe z zakresu psychodietetyki.

Zdarza się, że psychodietetyką zajmują się również inni specjaliści, tacy jak lekarze czy fizjoterapeuci, którym zależy na holistycznym podejściu do zdrowia pacjenta. W zależności od tego, jakie dziedziny wiedzy łączy psychodietetyk, trochę inne będzie jego podejście do pracy z pacjentem.

Psycholog będzie się koncentrował przede wszystkim na psychologicznych aspektach zdrowego stylu życia, takich jak: psychologia nadmiernego jedzenia, zmiana niewspierających przekonań, wspieranie poczucia skuteczności pacjenta czy pomoc w budowaniu trwałych nawyków. Jego rolą będzie również edukowanie pacjentów w zakresie podstawowych zasad zdrowego odżywiania, aby sami mogli podejmować świadome wybory żywieniowe.

Rola edukatora wydaje się kluczowa w dobie ogromnego chaosu informacyjnego związanego z prawidłowym odżywianiem i profilaktyką otyłości.

Pomimo tego, że psychodietetyka traktuje pacjenta holistycznie, nie w każdym przypadku pomoc psychodietetyka będzie wystarczająca.

Zdarza się, że pacjent potrzebuje szerszego wsparcia. Wtedy psychodietetyk może współpracować w zespołach interdyscyplinarnych z innymi specjalistami, zajmującymi się ochroną zdrowia. W zależności od rodzaju trudności z jakimi zmaga się pacjent (np. otyłość, anoreksja, bulimia), takim partnerem może być psychoterapeuta, lekarz lub dietetyk kliniczny.

Kiedy warto skorzystać z konsultacji z psychodietetykiem?

Psychodietetyk korzysta z wiedzy psychologicznej, aby pomóc pacjentom zrozumieć swoje relacje z jedzeniem. Wspiera w budowaniu zdrowszych nawyków żywieniowych i uczy elastycznego podejścia, które pomaga w utrzymaniu zdrowego stylu życia na dłużej. Konsultacja może być szczególnie pomocna, jeżeli:

1. Chcesz zbudować zdrową relację z jedzeniem i pozwolić sobie na jedzenie różnych rodzajów produktów, bez sztywnego podziału na zakazane i dozwolone, bez napięcia i wyrzutów sumienia.
2. Masz trudności z kontrolowaniem ilości zjadanego pożywienia, co często prowadzi do przejadania się i utrudnia Ci zredukowanie nadmiernej masy ciała.
3. Cierpisz na otyłość lub nadwagę, ale brakuje Ci motywacji do zmiany i potrzebujesz wsparcia, aby ruszyć z miejsca.
4. Masz za sobą już wiele diet, ale wcześniejsze próby odchudzania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów lub utrata masy ciała była krótkotrwała. Potrzebujesz wsparcia, aby znaleźć przyczyny swoich niepowodzeń, opracować inny plan działań i trwale zmienić nawyki żywieniowe.
5. Podejrzewasz u siebie zaburzenia odżywiania, takie jak: anoreksja, bulimia lub zaburzenia z napadami objadania się.
6. Masz trudności w radzeniu sobie z przeżywanymi emocjami, a jedzenie jest Twoją podstawową strategią regulacji napięcia i radzenia sobie ze stresem.
7. Nie wiesz, jak poradzić sobie z ciągłym podjadaniem.
8. Masz prawidłową masę ciała, ale chcesz zadbać o zdrowie i popracować nad zmianą nawyków żywieniowych.

O współpracy z pschodietetykiem warto pomyśleć, kiedy dostrzegasz u siebie sygnały zaburzonej relacji z jedzeniem. Jeżeli masz sobą wiele diet, Twoja relacja z jedzeniem może być zaburzona, co nie jest równoznaczne z tym, że cierpisz na zaburzenia odżywiania.

Agata Głyda w swojej książce „Równowaga” bardzo obrazowo prezentuje to na kontinuum, gdzie pomiędzy zdrową relacją z jedzeniem, a zaburzeniami odżywiania mieszczą się, m.in.: restrykcyjne diety, nadmierne ćwiczenia, objadanie się i efekt jo-jo, a także regulacja emocji poprzez jedzenie.

W toku współpracy psychodietetyk pomoże Ci określić cele oraz zidentyfikować czynniki, które mogą stanowić przeszkody na Twojej drodze do zmian. Wspólnie opracujecie takie strategie zmiany nawyków, które będą dopasowane do Twoich zasobów i możliwości.

Cykliczne spotkania z psychodietetykiem pomogą Ci również odpowiednio zaplanować proces zmiany, a później monitorować postępy. Wdrażanie zmian i kształtowanie nowych nawyków wymaga dużych pokładów silnej woli, dlatego konieczne jest monitorowanie własnych działań, dostrzeganie błędów i dostosowywanie planu działań do okoliczności. Na wszystkich tych etapach warto mieć wsparcie specjalisty.