Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), depresja jest drugim najczęściej występującym schorzeniem na świecie. Szacuje się, że do 2030 roku będzie to najczęściej występująca choroba. Na świecie choruje na nią około 350 mln ludzi, w samej Polsce około 1,5 mln. To prawie tyle, ile osób mieszka w Warszawie.

Jej objawy często są potocznie kojarzone bardziej z lenistwem, przejawem niedojrzałości, przesadzaniem, oszukiwaniem. Często słyszy się, że ktoś powinien wziąć się w garść, pójść na siłownię, przestać się zamartwiać. To trochę tak, jakby powiedzieć osobie z zapaleniem płuc, że ma się ogarnąć i pójść pobiegać. Depresja jest poważną, śmiertelną chorobą, która może prowadzić do samobójstwa. Depresja zagraża życiu i wymaga leczenia.

Co nie jest depresją?

Wiele osób zastanawia się, jak rozpoznać depresję. Smutek, który często pojawia się w nasilonym natężeniu w depresji, jest naturalną emocją. Każdy z nas ma w swoim życiu okresy przejściowego obniżenia nastroju, kiedy brakuje energii, motywacji i chęci do robienia różnych rzeczy. Takie chwilowe, kilkudniowe obniżenia nastroju są czymś naturalnym. Smutek spowalnia, sprawia, że wycofujemy się. Pojawia się w momentach utraty czegoś bądź kogoś dla nas ważnego (pojawia się np. w procesie żałoby). Pomaga pogodzić się ze stratą i sprawia, że magazynujemy energię, regenerujemy się. Z czasem mija.

Natomiast w sytuacji, kiedy stan obniżonego nastroju przedłuża się i zaczyna niepokoić, należy udać się do specjalisty. W przypadku depresji zakłada się, że objawy muszą występować co najmniej przez dwa tygodnie.

Objawy depresji

Najczęstsze objawy depresji to:

• obniżony nastrój,
• nadmierne poczucie winy,
• utrata zainteresowań,
• wycofywanie się z życia społecznego,
• problemy ze snem (nadmierna senność, bezsenność),
• pesymistyczne spojrzenie na rzeczywistość (negatywna wizja świata, utrata wiary, że coś się może zmienić),
• poczucie braku sensu,
• dolegliwości psychosomatyczne jak bóle głowy, bóle w klatce piersiowej,
• utratą popędu seksualnego,
• brak apetytu,
• poczucie samotności,
• myśli samobójcze oraz próby samobójcze.

Depresja objawia się również zmianą sposobu myślenia. Do objawów depresji zaliczamy również objawy poznawcze takie jak niska samoocena, utrata sprawności intelektualnej, pogorszenie koncentracji oraz negatywna ocena własnych dokonań.

Osoba z depresją bardzo negatywnie ocenia siebie – myśli o sobie, że jest beznadziejna, niczego nie potrafi albo, że jest głupia. Prezentuje również negatywny obraz świata – „świat jest zły”, „nikt mnie nie lubi”. W przypadku tej choroby pojawiają się również negatywne przekonania o przyszłości, ruminacje (długie pesymistyczne rozmyślania – o tym, co może nie wyjść lub co się niewłaściwie zrobiło lub powiedziało). W tych zaburzeniach nastroju występuje silne myślenie czarno – białe.

Depresja u kobiet

Szacuje się, że około dwa razy więcej kobiet cierpi na depresję.

W przypadku kobiet często mówimy również o tzw. depresji poporodowej. Do najczęstszych objawów należą: płaczliwość i głębokie przygnębienie, zaburzenia koncentracji, trudności w podejmowaniu decyzji, drażliwość, spadek libido, wyraźny lęk o zdrowie dziecka, negatywne myśli o sobie, przekonanie o braku predyspozycji do bycia matką, zaburzenia snu, myśli o samobójstwie, myśli o wyrządzeniu krzywdy dziecku.

Depresja może się również pojawić w ciąży (około 8,5-11% pacjentek w ciąży). Łączy się to m.in. z hormonami, których ilość wzrasta w tym czasie. W okresie od 3 – 6 tygodnia ciąży, kiedy stężenie hormonów płciowych jest najwyższe, występuje najwyższe ryzyko tej choroby.

W przypadku kobiet starszych, depresja może się pojawić w okresie menopauzy. Najczęściej występujące objawy to: zmienność nastroju, drażliwość, nerwowość, wybuchowość, częste napięcie oraz zmęczenie, lęk, uderzenia gorąca i nocne poty, którym mogą towarzyszyć ataki paniki, kołatanie serca czy lęk. Pojawia się również obniżona motywacja do wykonywania codziennych czynności, zaburzenia snu, czy zmniejszenie aktywności seksualnej.

Depresja u mężczyzn

Mężczyźni o wiele rzadziej poszukują pomocy w przypadku problemów ze sferą emocjonalną. Badania wskazują, że kiedy pojawiają się u nich objawy depresyjne, tylko dwóch mężczyzn na trzech poszukuje pomocy.

U mężczyzn najczęściej występującymi objawami są: utrata dotychczasowych zainteresowań, pesymizm, odczuwanie zmęczenia, zaburzenia somatyczne, bóle w ciele np. bóle mięśni. Bardzo widoczny jest gniew, ogólna drażliwość, często nagłe wybuchy złości. Depresji często towarzyszą różnego rodzaju uzależnienia – nadużywanie alkoholu, uzależnienie od Internetu lub cyberseksu.

Czasami na pierwszy rzut oka nie widać, że ktoś choruje na depresję. Może być to depresja maskowana właśnie przez różnego rodzaju uzależnienia, samookaleczenia lub zaburzenia odżywiania jak np. anoreksja.

Depresja sezonowa

Depresja zimowa (zaburzenie afektywne sezonowe, z ang. SAD) uaktywnia się w okresie jesienno – zimowym, a wygasa wiosną. Trwa zazwyczaj od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Do najbardziej charakterystycznych objawów należą:

• zaburzenia napędu (brak energii, spowolnienie),
• nadmierna senność,
• nadmierne objadanie (zwiększenie apetytu na węglowodany),
• wyraźne zwiększenie masy ciała,
• obniżenie nastroju, uczucie smutku, beznadziejności, lęk, strach, wahania nastrojów, płaczliwość, wpadanie w gniew, drażliwość,
• utrata zainteresowań,
• trudności w koncentracji uwagi,
• bóle głowy, uczucie ociężałości,
• spadek libido.

Depresja klasyczna a sezonowa

SAD różni się przebiegiem i przyczynami występowania od depresji klasycznej. Poniższa grafika prezentuje główne różnice.

Depresja – przyczyny

Uwarunkowania genetyczne mają wpływ na występowanie depresji u kolejnych pokoleń. Badania rodzin pokazują, że krewni osoby z nawracającą depresją chorują do trzech razy bardziej, niż osoby, które nie miały w swojej rodzinie osoby chorej. Za epizod depresyjny nie odpowiada jeden, ale wiele genów, które uaktywniają się na skutek niekorzystnych wydarzeń życiowych. Także zawsze jest to interakcja pomiędzy genami i środowiskiem.

Depresja współwystępuje z niedoborem dwóch neuroprzekaźników w mózgu – serotonina oraz noradrenalina. Od poziomu neuroprzekaźników zależy poprawa nastroju. Stosowane leki antydepresyjne oddziałują na te neurotransmitery.

W przypadku tej choroby ogromną rolę odgrywają niekorzystne warunki środowiskowe – deficyty środowiska rodzinnego (brak wystarczającej opieki i wsparcia, brak dostrojenia opiekunów, konflikty w rodzinie, przemoc, maltretowanie, wykorzystanie seksualne, wysoki poziom negatywnych emocji ale również niewystarczający poziom pozytywnych).

Leczenie depresji

Psychoterapia i leczenie farmakologiczne to dwie główne drogi skutecznego leczenia depresji. W przypadku podejrzenia depresji należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem psychiatrą, który pomoże zdiagnozować depresję i zaplanować stosowanie leków antydepresyjnych. Równolegle warto umówić się również do psychoterapeuty, aby rozpocząć proces psychoterapii.

Wyróżniamy następujące sposoby leczenia depresji jeśli chodzi o psychoterapię – psychoterapię psychodynamiczną, poznawczo – behawioralną, systemową czy Gestalt.

W przypadku objawów fizjologicznych typu bóle w klatce piersiowej, bóle głowy należy skorzystać z pomocy lekarza pierwszego kontaktu. Kontakt z lekarzem rodzinnym umożliwi dokładne sprawdzenie, czy dolegliwości mają podłoże psychosomatyczne. Lekarz zleci szereg badań i w przypadku, gdy występuje pogorszenie wyników, zaleci odpowiednie leczenie wspomagające.

Leczenie szpitalne

W przypadku ciężkiego epizodu depresji, kiedy występuje zagrożenie życia bądź zdrowia, leczenie depresji odbywa się w szpitalu na oddziale psychiatrycznym. Wskazaniem jest również występowanie objawów psychotycznych takie jak urojenia, omamy, poczucie braku kontaktu z ciałem).

Skutki nieleczonej depresji

Wiele osób się zastanawia, do czego prowadzi nieleczona depresja. Jest to choroba, której nie można bagatelizować. Nieleczona depresja może prowadzić w skrajnych przypadkach do samobójstwa lub próby samobójczej. Mogą również pojawić się utrwalone zaburzenia seksualne lub zmiany osobowościowe. Nieleczona depresja powoduje obniżenie poczucia własnej wartości.

Dlatego jeśli podejrzewasz depresję u siebie lub u kogoś bliskiego, nie zwlekaj i umów się od razu do specjalisty.