Badania polskich nastolatków w kontekście zaburzeń odżywiania pokazują, że ponad jedna czwarta nastolatków deklaruje chęć obniżenia swojej masy ciała, z czego połowa zgłasza nadmierną konsumpcję, 40% odczuwa lęk przed otyłością, 28% odczuwa jadłowstręt i prawie co dziesiąta prowokuje wymioty. Dodatkowo młodzież w wieku 11-15 lat postrzega swoją masę ciała nieadekwatnie w stosunku do stanu rzeczywistego. Prawie co druga dziewczynka i co czwarty chłopiec uważa, że są zbyt grubi, co nie znajduje potwierdzenia we wskaźnikach BMI. Dane są zatrważające. Skąd więc biorą się zaburzenia odżywiania u dzieci i młodzieży?
Zaburzenia odżywiania
Do najpowszechniejszych zaburzeń odżywiania zalicza się jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa), żarłoczność psychiczną (bulimia nervosa), zaburzenia z napadami objadania się, pica u dzieci lub dorosłych, zaburzenia przeżuwania, zaburzenia związane z ograniczaniem przyjmowania pokarmu.
Według DSM-V, czyli jednej z obowiązujących klasyfikacji medycznych, zaburzenia te charakteryzują się przede wszystkim utrwalonym zakłóceniem odżywiania się oraz związanym z tym nieprawidłowym zachowaniem. W wyniku tego dochodzi do zmian w przyjmowaniu pożywienia, a to z kolei powoduje znaczące pogorszenie zdrowia fizycznego oraz psychospołecznego.
Rodzaje zaburzeń odżywiania u dzieci i młodzieży
Z roku na rok rośnie wskaźnik zapadalności na zaburzenia jedzenia. Dzieci i młodzież w dobie szybko rozwijających się mediów społecznościowych pragną zachować szczupłą sylwetkę. Najczęstsze zaburzenia odżywiania występujące w tej grupie to:
Jadłowstręt psychiczny, znany również jako anoreksja nervosa, charakteryzuje się celowym zmniejszaniem masy ciała lub nieosiąganiem oczekiwanego przyrostu masy ciała u dzieci w okresie rozwoju. Diagnozę powinien postawić lekarz, ponieważ zarówno utrata masy ciała, jak i odmowa spożywania pokarmów, mogą być objawami innych zaburzeń zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Dopiero po wykluczeniu tych innych przyczyn utraty wagi (takich jak choroby układu pokarmowego, problemy endokrynologiczne czy nowotwory) można rozważyć diagnozę i proces leczenia anoreksji lub wykluczyć inne zaburzenia odżywiania. Anoreksja prowadzi do niedożywienia oraz w skrajnych wypadkach do zagrożenia życia pacjenta.
Bulimia nervosa, znana również jako żarłoczność psychiczna, objawia się występowaniem epizodów niekontrolowanego objadania się oraz stosowaniem zachowań mających na celu uniknięcie przyrostu masy ciała, takich jak wymioty, nadmierne stosowanie środków przeczyszczających lub głodówki.
Zespół kompulsywnego objadania się (binge eating disorder) to zaburzenie odżywiania polegające na niekontrolowanym przyjmowaniu dużych ilości pokarmów. Kompulsywne objadanie się jest zaliczane do trudności na tle behawioralnym. Zaburzenie polega na powtarzaniu tej samej czynności, na którą dziecko przestaje mieć wpływ. Objawia się rosnącym brakiem kontroli co do ilości spożywanego jedzenia oraz samej konsumpcji.
Możemy wyróżnić również zaburzenia karmienia, które występują w okresie niemowlęctwie lub u małych dzieci. Dochodzi do nich w momencie, gdy dziecko odmawia lub przyjmuje zbyt małe ilości pożywienia. Zaburzenia karmienia występują również w przypadku wybiórczego przyjmowania pokarmu a układ pokarmowy dziecka jest niedostosowany do procesu przyjmowania pokarmu. Zaburzenia karmienia należy odróżnić od zaburzeń odżywiania.
W rzeczywistości, tylko niewielki odsetek osób z zaburzeniami odżywiania spełnia ścisłe kryteria jadłowstrętu psychicznego lub żarłoczności psychicznej. Pozostałe osoby cierpią na subkliniczne formy tych zaburzeń, charakteryzujące się tylko częściowym wystąpieniem opisanych wyżej objawów.
U niektórych osób mogą występować mieszane objawy jadłowstrętu psychicznego i bulimii, lub też występują okresy pomiędzy tłumieniem łaknienia i spadkiem masy ciała a epizodami objadania się i przybierania na wadze.
Obecnie badacze starają się precyzyjniej określić kryteria diagnozy zaburzeń odżywiania, aby lepiej zrozumieć tę grupę zaburzeń o niespecyficznych objawach, oraz aby przypadki zbliżone do anoreksji lub bulimii mogły być uwzględniane w rozszerzonych kryteriach diagnozy obu tych zaburzeń.
Czynniki ryzyka i przyczyny
Zaburzenia odżywiania dotykają zarówno dziewcząt jak i chłopców. Różnice pojawiają się w przypadku poszczególnych chorób. W przypadku anoreksji, pacjentki w okresie dojrzewania stanowią 1-2% w ogólnej grupie chorych a w przypadku mężczyzn, chłopcy stanowią 30% chorujących dzieci. Na bulimię zachorowuje ok. 3% dziewczynek. Obie choroby najczęściej zaczynają się w okresie dojrzewania. Z tą różnicą, że bulimia zazwyczaj jest poprzedzana przez epizod anoreksji.
Najczęstszą przyczyną zaburzeń odżywiania są czynniki genetyczne. Duże znaczenie ma historia występowania nieprawidłowych relacji z jedzeniem w rodzinie. Czynnikami psychologicznymi występowania zaburzeń odżywiania u dzieci i młodzieży może być również stres lub presja społeczeństwa spowodowana na przykład wpływem social mediów na obraz ciała u nastolatków, co powoduje obniżenie pewności siebie.
Objawy zaburzeń odżywiania
Do najczęstszych objawów zaburzeń odżywiania u dzieci można zaliczyć uszkodzenia w obrębie jamy ustnej (uszkodzenia zębów, ślinianek), odmowa jedzenia lub brak zainteresowania jedzeniem, utrata masy ciała, nadmierna aktywność fizyczna, suchość skóry, meszek pokrywający skórę (lanugo), wypadanie włosów, inicjowanie wymiotów, trudności podczas połykania. Młody człowiek może przyjmować również środki przeczyszczające. Nierzadko pojawia się także szereg zaburzeń hormonalnych. Mogą się również pojawić objawy charakterystyczne dla depresji.
Jak poradzić sobie z zaburzeniami odżywiania? Leczenie zaburzeń odżywiania
W przypadku zaburzeń odżywiania u dzieci bardzo ważna jest wczesna interwencja. Należy zwracać uwagę na zachowania dziecka, które odbiegają od normy oraz wyczucie w przypadku rozmów na temat z dzieckiem. Przede wszystkim rodzice powinni udać się z dzieckiem do lekarza. Jest to pierwszy i kluczowy krok w procesie diagnozy. Bardzo ważne jest działanie holistyczne w trakcie terapii dziecka. W związku z tym warto zaangażować również dietetyka, który pomoże wprowadzić niezbędne składniki odżywcze oraz nawyki do diety dziecka.
Niezależnie od wieku dziecka dobrym pomysłem będzie wizyta u lekarza pediatry. Pomoże on we wstępnej diagnozie oraz poinstruuje rodziców co do dalszego procesu konsultacji dziecka.
Terapia rodzinna będzie również dobrym pomysłem ponieważ zaburzenia odżywiania najczęściej obejmują cały system rodzinny. Podczas robienia rekonesansu przez rodziców warto wybrać terapeutę, który miał doświadczenie w pracy z konkretnym zaburzeniem.
Podsumowanie
Bezsprzecznie problem zaburzeń odżywiania jest kwestią wymagającą szybkiej interwencji przede wszystkim rodzica. Zazwyczaj to on przygotowuje w domu jedzenie i ma najlepszy dostęp do monitorowania niepokojących zachowań dziecka. Warto pamiętać, że zaburzenia te są często ukrywane przez podopiecznych i podczas rozmów należy zachować odpowiednie wyczucie i empatię. W związku z tym warto rozważyć terapię, aby wspomóc dziecko w walce o zdrowie i poprawę jakości życia.
Źródła: