W psychoterapii wyróżniamy szereg różnych metod, z których każda opiera się na odmiennych założeniach teoretycznych i technikach pracy z pacjentem. Jednym z podejść jest nurt psychodynamiczny, który wywodzi się z psychoanalizy i koncentruje się na nieświadomych procesach psychicznych, wpływających na myśli, emocje oraz zachowania jednostki. Podejście to zakłada, że doświadczenia z wczesnego dzieciństwa, relacje z opiekunami oraz mechanizmy obronne odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu psychiki człowieka.

Na czym polega terapia psychodynamiczna?

Głównym celem terapii psychodynamicznej jest osiągnięcie głębszego zrozumienia siebie. Psychoterapeuta wspólnie z pacjentem stara się odkryć źródła zgłaszanych trudności czy problemów. Samo rozumienie często prowadzi do zmiany lub staje się pierwszym krokiem w kierunku zmiany, która polega na poszukiwaniu rozwiązań dostosowanych indywidualnie do osobowości, sytuacji życiowej i potrzeb pacjenta.

Psychoterapia psychodynamiczna – główne założenia

Nieuświadomione procesy

Znaczna część naszego życia psychicznego pozostaje nieświadoma. Zygmunt Freud w swoim topograficznym modelu funkcjonowania umysłu wyróżnił trzy obszary psychiki: świadomość, przedświadomość i nieświadomość. W naszej psychice znajdują się różne wzorce relacji, emocje i mechanizmy działania, których nie jesteśmy świadomi, ale które często kierują naszym życiem. Uświadomienie tych treści daje możliwość wpływu na nie i ich modyfikacji – trudno bowiem zmienić coś, czego nie widzimy.

Wpływ doświadczeń z dzieciństwa

Kształtowanie osobowości dorosłego człowieka wynika z predyspozycji genetycznych oraz doświadczeń we wczesnych relacjach z opiekunami i późniejszych wydarzeń życiowych. W nurcie psychodynamicznym terapeuta pomaga pacjentowi zrozumieć, w jaki sposób przeszłe doświadczenia wpływają na jego obecne funkcjonowanie, relacje, emocje oraz samopoczucie.

Powtarzające się schematy relacyjne

Ludzie często nieświadomie powtarzają schematy relacyjne, których nauczyli się w dzieciństwie. Relacja terapeutyczna pozwala dostrzec te wzorce w bezpiecznym środowisku. Obserwacja własnych reakcji i interakcji z terapeutą umożliwia pacjentowi lepsze zrozumienie siebie oraz mechanizmów, które wpływają na jego relacje z innymi.

Opór i mechanizmy obronne

Opór, czyli lęk przed zmianą, to istotny temat w terapii psychodynamicznej. Terapeuta pomaga pacjentowi rozpoznać, co go blokuje, jakie są jego obawy i jak radzi sobie z trudnymi emocjami. Analiza mechanizmów obronnych umożliwia głębsze zrozumienie siebie i swoich strategii radzenia sobie.

Determinizm psychiczny

Terapeuci psychodynamiczni zakładają, że myśli, emocje i zachowania człowieka mają swoje przyczyny i nie pojawiają się przypadkowo. Nawet irracjonalne reakcje wynikają z wcześniejszych doświadczeń, konfliktów wewnętrznych lub mechanizmów obronnych.

Autentyczność i „fałszywe self”

Donald Winnicott opisał proces kształtowania się tzw. „fałszywego self” – mechanizmu obronnego powstającego u dzieci, które dostosowują się do oczekiwań opiekunów, zamiast rozwijać autentyczne „ja”. Terapia psychodynamiczna pomaga pacjentowi odnaleźć swoje prawdziwe ja i poczuć się bardziej swobodnym w relacjach.

Wady i zalety terapii psychodynamicznej

Zalety terapii psychodynamicznej

1. Skuteczność terapii psychodynamicznej stwierdzono w szeregu różnych badań: metaanalizy z lat 2003 (Leichsenring i Leining), 2004 (Leichhsenring, Rabung i Leibing) i 2006 (Abass Hanock, Levy, Ehrenthal, Yeomans i Caligor). Badania potwierdzają, że efekty psychoterapii psychodynamicznej są porównywalne do innych metod terapeutycznych (za Gabbard, 2011, s. 19). Wielu badaczy akcentuje, że efekty pacjentów biorących udział w psychoterapii psychodynamicznej często utrzymują się po zakończeniu procesu terapeutycznego a nawet wzrastają w czasie (ibidem).
2. Elastyczność podejścia – każdy pacjent wymaga indywidualnego podejścia. W obrębie psychoterapii psychodynamicznej funkcjonuje wiele różnych metod i sposobów pracy – od bardziej wglądowych i ekspresywnych (analizowanie nieświadomych mechanizmów prowadzące do głębokiego zrozumienia siebie i trwałej zmiany) po wspierające (koncentracja na bieżącym funkcjonowaniu pacjenta, pomagając mu radzić sobie z trudnościami tu i teraz). Stosowane metody terapeutyczne zależą od celów pacjenta i jego trudności.Terapia psychodynamiczna może być również zintegrowana z innymi podejściami terapeutycznymi, takimi jak techniki terapii poznawczo – behawioralnej, systemowej czy Gestalt.
3. Długotrwała i trwała zmiana – Terapia psychodynamiczna to skuteczna metoda pracy nad głębokimi aspektami psychiki, która pomaga pacjentowi lepiej zrozumieć siebie i swoje relacje z innymi, a tym samym wprowadzić trwałe zmiany w swoim życiu. W toku terapii psychodynamicznej pracujemy głęboko, docierając do ukrytych konfliktów wewnętrznych, które mogą być źródłem cierpienia. Dzięki analizie nieświadomych mechanizmów pacjent może zrozumieć swoje reakcje emocjonalne, przeformułować dotychczasowe schematy myślenia i nauczyć się nowych sposobów radzenia sobie. To właśnie ta głęboka praca prowadzi do trwałej zmiany w sposobie przeżywania siebie i swoich relacji z innymi.

4. Szeroki zakres zastosowania – terapia psychodynamiczna może pomóc w leczeniu różnorodnych trudności, od różnego rodzaju problemów emocjonalnych, społecznych czy w zachowaniu po zaburzenia osobowości.Zgodnie z wynikami badań wskazaniem do krótkoterminowej oraz długoterminowej psychoterapii psychodynamicznej są: zaburzenia osobowości borderline, zaburzenia odżywiania, zaburzenia lękowe, zaburzenia depresyjne, zaburzenia somatyzacyjne, uzależnienia.Długotrwałą formę terapii psychodynamicznej zaleca się przy takich zaburzeniach osobowości jak: osobowość obsesyjno – kompulsywna, osobowość zależna, osobowość narcystyczna, autodestrukcyjna oraz osobowość histeryczna i histroniczna.

   W przypadku lęku uogólnionego psychoterapia psychodynamiczna może pomóc w zrozumieniu źródeł lęku oraz zwiększyć tolerancję pacjenta na stany lękowe.

   

Wady terapii psychodynamicznej

• Długi czas trwania – terapia psychodynamiczna jest procesem długoterminowym, trwającym co najmniej kilka miesięcy, a często kilka lat.
• Wymaga zaangażowania – sukces terapii zależy od motywacji pacjenta, regularności spotkań i zdolności do samoobserwacji.
• Terapię psychodynamiczne odradza się w przypadku:
• zaburzeń osobowości antyspołecznej (wyjątkiem jest sytuacja rozpoznania u tej osoby silnych zaburzeń depresyjnych lub stwierdzono zdolność do odczuwania poczucia winy wyrzutów sumienia);
• bezpośredniego leczenia objawów zaburzenia obsesyjno – kompulsywnego. W tym przypadku zaleca się bardziej psychoterapię poznawczo – behawioralną połączoną z farmakoterapią. Wyjątkiem może być sytuacja, kiedy terapia psychodynamiczna staje się leczeniem uzupełniającym w sytuacji np. problemów w relacjach.

Jak wygląda sesja terapii psychodynamicznej?

Terapia psychodynamiczna rozpoczyna się od kilku konsultacji wstępnych. Na początku sesji terapeuta może zadać pytania mające na celu zrozumienie aktualnych problemów pacjenta oraz jego historii życiowej.

Terapia psychodynamiczna polega na rozmowie. Podczas sesji terapeutycznych pacjent ma przestrzeń na swobodne mówienie o swoich myślach, uczuciach i doświadczeniach. Często stosuje się technikę wolnych skojarzeń, a terapeuta pomaga identyfikować i analizować nieuświadomione konflikty. Spotkania odbywają się co najmniej raz w tygodniu.

Kiedy zdecydować się na terapię psychodynamiczną – podsumowanie

Terapia psychodynamiczna to podejście, które koncentruje się na odkrywaniu nieświadomych procesów wpływających na myśli, emocje i zachowania pacjenta. Proces terapeutyczny opiera się na analizie doświadczeń z przeszłości, relacji międzyludzkich oraz mechanizmów obronnych. Choć terapia ta wymaga długoterminowego zaangażowania, może prowadzić do trwałej zmiany osobowości i sposobu funkcjonowania. Dzięki głębokiej pracy nad wewnętrznymi konfliktami pacjent zyskuje większą samoświadomość, lepsze rozumienie siebie i swoich relacji, a także skuteczniejsze sposoby radzenia sobie z trudnościami.

Źródła:

1. Gabbard O.G., Długoterminowa Psychoterapia Psychodynamiczna, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.
2. Summers R., Barber J., Terapia psychodynamiczna, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014.
3. https://betkowski-psychoterapia.pl/wp-content/uploads/2012/06/Skuteczność-terapii-psychodynamicznej.pdf
4. https://sekcjanaukowapsychoterapii.org/skutecznosc-psychoterapii/