Ewolucja wyposażyła nas w szereg mechanizmów, które umożliwiają nam funkcjonowanie w otaczającym nas środowisku. Posiadamy system widzenia, słuchu, węchu, smaku czy dotyku, które pozwalają nam odbierać informacje ze świata zewnętrznego. Na podobnej zasadzie działa nasz system emocjonalny. On pomaga odczytywać informacje ze świata wewnętrznego.

Dlaczego emocje są ważne?

Emocje spełniają w naszym życiu szereg różnych funkcji:

• ✅ Sygnalizowanie – emocje pokazują nam, co jest dla nas ważne lub mniej istotne;
• ✅ Motywowanie do relacji międzyludzkich – emocje mogą być wyznacznikiem w relacjach z innymi – motywują nas do utrzymywania kontaktów opartych na bliskości i poczuciu bezpieczeństwa, odciągają nas od relacji, które szkodzą;
• ✅ Komunikowanie – dzięki emocjom jest nam łatwiej komunikować się z innymi osobami, czasami nie są konieczne słowa, aby wiedzieć, co ktoś w danym momencie czuje. To może ułatwiać otrzymanie wsparcia i pomocy w momentach np. bólu emocjonalnego;
• ✅ Osiąganie celów – emocje pomagają również w osiąganiu celów – mogą mobilizować i dodawać energii do działania.

Przeżywanie emocji – tłumienie emocji

Emocje są bardzo ważnym składnikiem naszego życia. Umiejętność rozpoznawania, zarządzania nimi oraz odpowiednie wyrażanie emocji wpływa na zdrowie psychiczne, jakość relacji z innymi – ogólnie na poczucie dobrostanu psychicznego.

Pomimo tej istotnej roli emocji w naszym życiu, często w trakcie socjalizacji, już we wczesnym dzieciństwie, jesteśmy uczeni często przez swoich rodziców, aby pewnych uczuć nie wyrażać.

Jedną z takich emocji jest złość. Od dzieci często oczekuje się, aby były grzeczne, nie złościły się. Do dziewczynek mówi się: „złość piękności szkodzi” (przysłowie polskie). Czasami dorośli mogą reagować obrażaniem się bądź innym rodzajem karania, gdy dziecko się gniewa. W taki sposób dziecko uczy się, że złość jest zła i że nie warto jej wyrażać.

Podobnie może się dziać ze smutkiem. „Nie mazgaj się”, „chłopaki nie płaczą”, „nie ma o co płakać” to komunikaty, które niosą w sobie przekaz, że smutek czy płacz są wyrazem słabości, której nie warto pokazywać i która powinna być raczej powodem do wstydu. To są nierzadko przykłady osób dorosłych, które bardzo chciałyby zapłakać, ale nie potrafią.

W taki sposób przestajemy wyrażać pewne emocje, aby uzyskać akceptację.

Innym powodem jest chęć uniknięcia bólu emocjonalnego – stłumienie emocji może działać jako mechanizm obronny, który pozwala nie konfrontować się z trudnymi uczuciami. Ludzie mogą tłumić emocje także z lęku przed tym, że ich pełne przeżycie przytłoczy ich lub zdezorganizuje codzienne funkcjonowanie.

Najczęściej tłumimy trudne emocje takie jak np.: złość, smutek, lęk, zazdrość, zawiść, ale również zdarzają się sytuację tłumienia pozytywnych uczuć.

Tłumione emocje – negatywne konsekwencje

🛑 Tłumienie emocji może prowadzić do poważnych konsekwencji dla zdrowia psychicznego, takich jak przewlekły stres czy wypalenie zawodowe.

🛑 Skutkiem tłumienia emocji mogą być także niekontrolowane wybuchy złości lub płaczu oraz napięcia w ciele.

🛑 Długotrwałe tłumienie trudnych emocji negatywnie wpływa na zdrowie fizyczne. W ostatnim czasie obserwuje się wzrost diagnoz chorób psychosomatycznych. Do somatycznych skutków tłumienia emocji należą m.in.: problemy gastryczne, zespół jelita drażliwego, bóle głowy oraz choroby układu krwionośnego.

🛑 Tłumienie emocji odbija się także na jakości relacji międzyludzkich. Szczególnie widoczne jest to w przypadku tłumionej złości, która może prowadzić do biernej agresji. Niektóre osoby nie uświadamiają sobie, że odczuwają złość, przez co „wymyka się” ona spod kontroli – mogą zatruwać życie innym, nie zdając sobie z tego sprawy. Przejawami biernej agresji są m.in.: spóźnianie się, zapominanie o spotkaniach, opowiadanie krzywdzących dowcipów, sarkazm czy niszczenie rzeczy. Bierna agresja może także przyjmować formę wzbudzania w innych poczucia winy.

🛑 Tłumienie emocji zwiększa również ryzyko kompulsywnego objadania się, zaburzeń odżywiania oraz uzależnień.

🛑 Zaburzenia nastroju to kolejna negatywna konsekwencja tłumienia emocji. Tłumienie złości może prowadzić np. do depresji. Natłok myśli wywołujących napięcie może skutkować zaburzeniami snu oraz nasileniem lęku i strachu. Długotrwałe przeżywanie tych stanów wpływa nie tylko na psychikę, lecz także na ciało, uruchamiając reakcję stresową „walcz lub uciekaj”.

Tłumienie emocji – jak sobie pomóc?

W dłuższej perspektywie bardziej korzystne jest akceptacja emocji i ich zrozumienie.

📌 W pierwszej kolejności warto jest poznać własne emocje.

Poświęć czas na to, aby zastanowić się, w jaki sposób możesz je rozpoznać w codziennym życiu. Czy złość daje Ci o sobie znać poprzez jakieś odczucia z ciała, czy poprzez jakieś specyficzne myśli czy zachowania? A jak możesz rozpoznać lęk?

📌 Następnie, kiedy pojawiają się negatywne uczucia, zbadaj co chcą Ci zakomunikować. Pomyśl, co sprawiło, że akurat teraz ta emocja się pojawiła, jakie jest jej źródło. Np. smutek może wskazywać, że utraciliśmy coś bardzo ważnego, co trzeba opłakać. Płacz uwalnia hormon stresu (kortyzol) oraz regulujący nastrój hormon (oksytocynę), która dodatkowo motywuje nas do poszukiwania wsparcia społecznego.

📌 Silne emocje mogą wymagać wcześniejszego uspokojenia się. Można to robić poprzez medytację, ćwiczenia oddechowe czy aktywność fizyczną, która daje chwilową ulgę, czas do namysłu i ochłonięcia.

📌 Ćwiczenia fizyczne nie są jednak rozwiązaniem, a jedynie wsparciem. Warto nie poprzestawać nad rozładowaniem afektu, ale wyrażać emocje. Zdrowe sposoby na mówienie o swoich potrzebach to np. „komunikat Ja”, techniki asertywnego odmawiania i ochrony swoich granic.

📌  Psychoterapia – sposób na poradzenie sobie z trudnymi emocjami

Dla niektórych wyrażanie swoich emocji i ich przeżywanie może być czymś bardzo trudnym. Warto wtedy skorzystać z profesjonalnej pomocy. Terapia może pomóc w lepszym radzeniu sobie z emocjami – w badaniu trudności, które pojawiają się w relacjach międzyludzkich. W psychoterapii bardzo istotnym elementem jest możliwość rozmowy o emocjach. Psycholodzy zwracają uwagę również na badaniu trudnych sytuacji z życia pacjenta. W sytuacjach np. konfrontacji z innymi, gdy chcemy mówić o swoich potrzebach, czy podczas słuchania krytyki lub rozwiązywania konfliktów.

W pracy z własnymi emocjami pacjent uczy się większej tolerancji na trudne afekty, po to, aby przestać tłumić emocje i lepiej radzić sobie z trudnymi sytuacjami i stresem.

Źródło:

Barret L.F., „Sekretne życie mózgu”, CeDeWu, Warszawa 2023.

Selvam R., Regulowanie emocji, Grupa Wydawnictwo Kobiece, Białystok 2023